Mahalagang malaman ang mga pangyayari sa kamatayan ni Dr. José Rizal dahil ito ay isang makasaysayang sandali na naging simbolo ng kanyang walang kapantay na pagmamahal sa bayan at ng kanyang kontribusyon sa laban para sa kalayaan ng Pilipinas.
Ang kanyang pagpapakasakit ay nagbigay-inspirasyon sa mga Pilipino na ipagpatuloy ang laban laban sa kolonyal na pang-aapi. Ang paraan ng kanyang kamatayan—sa harap ng firing squad, tahimik, at puno ng dignidad—ay nagpapakita ng kanyang matibay na prinsipyo at paniniwala sa mapayapang pagbabago.
Sa pamamagitan ng pag-unawa sa mga kaganapang ito, nauunawaan natin ang kahalagahan ng pagkakaisa, kabayanihan, at pagmamahal sa sariling bayan. Ang kaalaman tungkol sa kanyang huling araw ay hindi lamang pagbibigay-pugay kay Rizal, kundi isang paalala sa lahat ng Pilipino na ang kalayaan na tinatamasa natin ngayon ay bunga ng mga sakripisyo ng mga bayani tulad niya. Ito rin ay nagbibigay ng aral na kahit sa harap ng kamatayan, ang pananampalataya sa isang makatarungang adhikain ay magpapatuloy na nagbibigay-liwanag sa hinaharap ng bayan.
Mga pangyayari bago ang pagbitay kay Jose Rizal December 29, 1896
Umaga (Bandang 6:00 AM – 9:00 AM): Pinal na Hatol kay Jose Rizal
Maaga pa lamang, ipinaalam kay Rizal ng mga opisyal ng Espanyol ang hatol na siya ay bibitayin sa pamamagitan ng firing squad kinabukasan, Disyembre 30, 1896, bandang alas-siete ng umaga.
Tinanggap ni Rizal ang balita nang kalmado, nagpapakita ng kanyang tapang at pagtanggap sa kanyang kapalaran.
10:00 AM – 12:00 NN: Pagdalaw ng Pamilya kay Jose Rizal
Sa umaga rin ng Disyembre 29, dumalaw ang kanyang pamilya sa Fort Santiago upang magpaalam.
Ang kanyang ina, si Teodora Alonso, ay emosyonal ngunit pinayuhan siya ni Rizal na manatiling matatag.
Ang kanyang mga kapatid, tulad nina Narcisa at Trinidad, ay nagdala ng pagkain at personal na gamit.
Ibinigay ni Rizal ang kanyang lampara kay Trinidad, kung saan nakatago ang kanyang makabagbag-damdaming tula, ang “Mi Último Adiós.”
Sa masakit na tagpong ito, nagpaalam si Rizal sa kanyang pamilya, tiniyak sa kanila na ang kanyang kamatayan ay hindi masasayang dahil ito ay para sa bayan.
Hapon (Bandang 1:00 PM – 5:00 PM): Huling Pagsusulat
Ginugol ni Rizal ang hapon sa pagsusulat ng kanyang mga huling liham at dokumento:
Ang kanyang immortal na tula, “Mi Último Adiós” (Ang Huling Paalam), ay isinulat nang tahimik at may malalim na damdamin.
Sumulat din siya ng liham para kay Blumentritt, ang kanyang matalik na kaibigang Austriano, na nagpapahayag ng kanyang pagmamahal sa bayan at pananalig na ang kanyang pagkamatay ay magbibigay-inspirasyon para sa kalayaan ng Pilipinas.
Bukod dito, sumulat din siya ng liham sa kanyang pamilya at ilan pang mga kaibigan.
Bandang 6:00 PM: Pagdalaw ni Josephine Bracken kay Jose Rizal
Dumalaw ang kanyang kasintahang si Josephine Bracken upang magpaalam. Bagamat hindi malinaw ang eksaktong detalye ng kanilang huling sandali, naiulat na nagkaroon sila ng pribadong pag-uusap.
May mga ulat na ikinasal sina Rizal at Josephine sa isang simpleng seremonya na isinagawa ng isang pari noong araw na ito, ngunit ito ay nananatiling kontrobersyal at walang matibay na ebidensya.
Mga Babae sa Buhay ni Jose Rizal
Gabi (Bandang 7:00 PM – 9:00 PM): Espirituwal na Paghahanda
Pinayagan si Rizal na makipag-usap sa mga paring Katoliko, tulad nina Padre Miguel Saderra Mata at Padre Luis Viza, para sa espirituwal na gabay.
Tinanggap niya ang kumpisal at ipinahayag ang kanyang pananampalataya. Gayunpaman, nanatili siyang matatag sa kanyang paniniwala sa reporma at hindi siya umurong sa kanyang prinsipyo.
Hatinggabi (Bandang 11:00 PM – 12:00 MN): Katahimikan at Paghahanda
Sa kanyang selda, nagdasal at naghanda si Rizal para sa kanyang nalalapit na kamatayan.
Naiulat na nagkaroon siya ng maikli ngunit mahimbing na tulog, nagpapakita ng kanyang kalmado at kapayapaan ng loob sa kabila ng nalalapit niyang pagpanaw.
Mga pangyayari bago ang pagbitay kay Jose Rizal December 30, 1896
Madaling Araw (Bandang 4:00 AM – 5:00 AM): Espirituwal na Paghahanda
Maagang gumising si Rizal sa kanyang selda sa Fort Santiago.
Dumating ang mga paring sina Padre Balaguer, Padre Viza, at Padre March upang magbigay ng espirituwal na tulong.
Tinanggap ni Rizal ang sakramento ng kumpisal, na isang mahalagang bahagi ng pananampalatayang Katoliko. Pinayuhan siya ng mga pari na ipagdasal ang kanyang kaluluwa.
Bandang 5:30 AM: Huling Almusal ni Rizal
Binigyan si Rizal ng kanyang huling pagkain. Ayon sa ilang ulat, simple lamang ang kanyang almusal, na maaaring binubuo ng tsokolate at tinapay.
Tahimik siyang kumain at ginugol ang mga huling sandali sa pagninilay at panalangin.
Bandang 6:00 AM: Paghahanda sa Paglalakad Patungong Bagumbayan
Binalutan si Rizal ng isang itim na amerikana, at iginapos ang kanyang mga kamay ng mga sundalo.
Sa kabila ng situwasyon, nanatili siyang kalmado at mahinahon.
Bago lumabas ng Fort Santiago, sinabi niyang, “I am ready.”
6:30 AM: Paglakad Patungong Bagumbayan
Sinimulan ni Rizal ang paglalakad mula Fort Santiago patungong Bagumbayan, na tinatayang nasa kilometrong layo.
Napapalibutan siya ng mga sundalo, kabilang ang isang firing squad na binubuo ng mga Pilipino, sa ilalim ng utos ng mga Espanyol.
Ayon sa ulat, si Rizal ay naglakad nang buong dignidad at may matibay na pananalig sa kanyang adhikain.
Bandang 6:45 AM: Pagdating sa Bagumbayan
Dumating si Rizal sa Bagumbayan, kung saan naghihintay na ang firing squad at ang mga opisyal ng Espanyol.
Ang lugar ay napapalibutan ng maraming tao, kabilang ang mga Espanyol, Pilipinong sundalo, at ilang sibilyan, na naging saksi sa makasaysayang kaganapan.
Bandang 6:55 AM: Huling Sandali ni Rizal
Binigyan si Rizal ng pagkakataon para sa kanyang huling panalangin.
Tumanggi siya na takpan ang kanyang mga mata o gawing nakaharap ang kanyang likod sa firing squad, tanda ng kanyang katapangan.
Sa huling sandali, sinabi niya ang mga salitang:
“Consummatum est” (Latin para sa “Tapos na”), na nagpapahiwatig ng kanyang pagsuko sa kapalaran.
7:00 AM: Pagbitay
Binasa ang hatol ng kamatayan, at binaril si Rizal sa pamamagitan ng firing squad.
Ang mga Pilipinong sundalo ang nagpaputok ng bala, ngunit nasa likod nila ang mga Espanyol na opisyal upang tiyakin na walang susuway sa utos.
Ayon sa ulat, si Rizal ay bumagsak na nakaharap sa lupa, ngunit pinilit niyang lumingon nang bahagya upang ang kanyang pagbagsak ay nakaharap sa langit—isang simbolo ng kanyang pag-aalay ng buhay para sa bayan.
Pagkatapos ng Pagbitay
Pagkamatay ni Rizal, agad siyang inilibing sa Paco Cemetery nang walang seremonya, at hindi binigyan ng maayos na pagkakakilanlan.
Ang kanyang kamatayan ay naging mitsa ng mas matinding damdamin ng mga Pilipino laban sa pamahalaang Espanyol, na nagbigay-inspirasyon sa pagpapatuloy ng rebolusyon.
Konklusyon
Ang mga pangyayari noong Disyembre 30, 1896, ay nagpapakita ng tapang at dignidad ni José Rizal sa kanyang huling sandali. Ang kanyang kamatayan ay hindi lamang isang sakripisyo kundi isang makapangyarihang simbolo ng pagmamahal sa bayan at paghahangad ng kalayaan. Ang araw na ito ay itinuturing na mahalaga sa kasaysayan ng Pilipinas at patuloy na ginugunita bilang Rizal Day taon-taon.
Iba pang mga babasahin
Mga Bayani galing sa lalawigan ng Laguna
Bakit hindi si Andres Bonifacio ang Naging Pambansang Bayani?
Bakit Binaril si Jose Rizal sa Bagumbayan?
Buhay ni Jose Rizal noong Bata pa Siya
Talambuhay ni Jose Rizal (Buod)