Si Ferdinand Emmanuel Edralin Marcos Sr. ay isinilang noong Setyembre 11, 1917, sa Sarrat, Ilocos Norte. Ang kanyang mga magulang ay sina Mariano Marcos at Josefa Edralin. Ang kanyang ama ay isang politiko, samantalang ang kanyang ina ay isang guro. Bata pa lamang si Ferdinand ay ipinakita na niya ang kanyang talino at determinasyon sa pag-aaral.
Nag-aral siya sa University of the Philippines (UP) at naging isa sa mga pinakamahuhusay na mag-aaral sa kanyang panahon. Noong 1939, nagtapos siya ng abogasya at nakilala bilang isang matalinong estudyante. Habang nasa UP, naging bahagi siya ng debate team at napabilang sa mga nangungunang iskolar ng kanilang unibersidad.
Kaso ng Pagpatay kay Julio Nalundasan
Noong 1935, nasangkot si Marcos sa kaso ng pagpatay kay Julio Nalundasan, isang politiko sa Ilocos Norte na tinalo ang kanyang ama sa halalan. Siya ay nahatulan ng pagkakakulong noong 1939, ngunit kalaunan ay napawalang-sala ng Korte Suprema noong 1940 matapos niyang ipakita ang kanyang husay sa pagsagot sa kaso. Ang insidenteng ito ay naging bahagi ng kanyang kontrobersyal na buhay bago siya pumasok sa pulitika.
Paglahok sa Ikalawang Digmaang Pandaigdig
Sa panahon ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig, sinabi ni Marcos na siya ay lumaban bilang isang sundalo ng United States Armed Forces in the Far East (USAFFE) at naging bahagi ng mga lumaban sa Bataan at Death March noong 1942. Gayunpaman, marami ang kumwestiyon sa kanyang kwento ukol sa pagiging isang bayani ng digmaan, at hanggang ngayon ay nananatiling isang kontrobersyal na usapin ang kanyang mga ipinagmamalaking medalya at kontribusyon sa digmaan.
Pagpasok sa Pulitika
Matapos ang digmaan, sinimulan ni Marcos ang kanyang karera sa pulitika. Noong 1949, siya ay nahalal bilang Kinatawan (Congressman) ng Ilocos Norte sa Mababang Kapulungan ng Kongreso. Dahil sa kanyang talino at galing sa politika, mabilis siyang nakilala at naging isa sa mga pinaka-maimpluwensyang lider sa bansa. Noong 1959, siya ay naging Senador ng Pilipinas at naging Senate President mula 1963 hanggang 1965.
Pagkapangulo (1965 – 1986)
Si Marcos ay tumakbo bilang Pangulo ng Pilipinas noong 1965 at tinalo si Diosdado Macapagal. Nanumpa siya bilang ika-10 Pangulo ng bansa noong Disyembre 30, 1965.
Mga Mahahalagang Programa at Proyekto
- Maharlika Highway (Pan-Philippine Highway) – nagdugtong sa Luzon, Visayas, at Mindanao.
- Masagana 99 – naglalayong gawing self-sufficient sa bigas ang Pilipinas.
- Light Rail Transit (LRT) – unang railway system sa Southeast Asia.
- Cultural Center of the Philippines (CCP) – para sa pagpapaunlad ng sining at kultura.
- San Juanico Bridge – pinakamahabang tulay sa bansa noong itinayo.
- Mga ospital tulad ng Philippine Heart Center, Kidney Center, at Lung Center of the Philippines.
Batas Militar (1972-1981)
Noong Setyembre 21, 1972, idineklara ni Marcos ang Batas Militar sa pamamagitan ng Proclamation No. 1081. Ayon sa kanya, ito ay ginawa upang masugpo ang komunismo, rebelyon, at kaguluhan sa bansa. Sa ilalim ng Batas Militar:
- Sinuspinde ang Saligang Batas at nagkaroon siya ng absolute power bilang Pangulo.
- Maraming kalaban sa pulitika tulad nina Benigno “Ninoy” Aquino Jr. ang ikinulong.
- Maraming paglabag sa karapatang pantao ang naiulat, kabilang ang pagkawala, tortyur, at pagpatay sa mga aktibista.
Sa kabila ng mga ito, itinaguyod ni Marcos ang kanyang Bagong Lipunan program, na may layuning gawing disiplinado ang mga Pilipino at paunlarin ang bansa.
Pagbagsak ng Rehimeng Marcos
Noong 1981, tinanggal ang Batas Militar ngunit nanatili siya sa kapangyarihan. Noong 1983, pinaslang si Ninoy Aquino, na lalong nagpahina sa kanyang pamamahala. Ang kanyang muling pagkapanalo sa halalan noong 1986 laban kay Cory Aquino ay tinutulan ng maraming Pilipino dahil sa umano’y dayaan.
Dahil dito, sumiklab ang EDSA People Power Revolution noong Pebrero 22-25, 1986, kung saan milyun-milyong Pilipino ang nagtipon sa EDSA upang ipanawagan ang kanyang pagbaba sa puwesto. Dahil sa lumalalang sitwasyon, dinala siya ng mga Amerikano sa Hawaii noong Pebrero 25, 1986, kung saan siya ipinatapon kasama ang kanyang pamilya.
Pagpanaw at Pamanang Iniwan
Si Ferdinand Marcos Sr. ay namatay sa Hawaii noong Setyembre 28, 1989, sa edad na 72, dahil sa sakit sa bato, puso, at iba pang komplikasyon. Matapos ang maraming taon, noong 2016, inilibing siya sa Libingan ng mga Bayani sa utos ni Pangulong Rodrigo Duterte, na naging kontrobersyal sa bansa.
Bagamat marami siyang naipatupad na proyekto, nananatiling hati ang pananaw ng mga Pilipino ukol sa kanyang pamamahala. Ang ilan ay tinitingnan siya bilang isang mahusay na lider na nagpaunlad sa Pilipinas, habang ang iba naman ay nakikita siya bilang isang diktador na nagdulot ng korapsyon at paglabag sa karapatang pantao.
Mga programa na naipatupad ni Ferdinand Marcos Sr. sa Pilipinas
Si Pangulong Ferdinand Marcos Sr. ay nagpatupad ng maraming proyekto at programa sa Pilipinas mula noong kanyang panunungkulan bilang Pangulo mula 1965 hanggang 1986. Kabilang sa mga ito ang mga imprastraktura, agrikultura, edukasyon, at iba pang mga programang pangkaunlaran. Narito ang ilan sa kanyang mahahalagang proyekto na may kasamang petsa at detalye.
1. Maharlika Highway (Pan-Philippine Highway) – 1969
- Isang pangunahing road network na nag-uugnay sa Luzon, Visayas, at Mindanao.
- Pinondohan ng World Bank at Asian Development Bank upang mapabuti ang transportasyon sa bansa.
- Ngayon ay tinatawag na AH26 (Asian Highway 26) at isa sa mga pinakamahalagang highway sa Pilipinas.
2. Cultural Center of the Philippines (CCP) – 1969
- Itinatag upang isulong ang sining, kultura, at tradisyon ng Pilipinas.
- Isa sa mga pangunahing gusaling itinayo sa ilalim ng kanyang “Bagong Lipunan” na programa.
- Dito ginaganap ang mga teatro, ballet, at iba pang sining sa bansa.
3. Philippine Heart Center – Pebrero 14, 1975
- Isang ospital na itinatag upang magbigay ng specialized heart care sa mga Pilipino.
- Isa sa mga kilalang medical institutions sa Asya noong panahon ni Marcos.
- Ang asawa niyang si Imelda Marcos ang nanguna sa pagtatag ng ospital na ito.
4. Lung Center of the Philippines – 1981
- Itinatag upang magbigay ng serbisyong medikal sa may sakit sa baga.
- Isa sa mga medical institutions na pinondohan ng gobyerno upang mapabuti ang healthcare system ng bansa.
5. Kidney Center of the Philippines (NKTI) – 1983
- Isang specialized hospital na tumutugon sa mga may sakit sa kidney.
- Isa sa pinakamahalagang proyekto sa larangan ng serbisyong pangkalusugan sa Pilipinas.
6. San Juanico Bridge – Nobyembre 1973
- Pinakamahabang tulay sa Pilipinas noong itinayo ito.
- Naguugnay sa Samar at Leyte upang mapadali ang transportasyon sa Eastern Visayas.
- Bahagi ng “Build, Build, Build” program noong panahon ni Marcos.
7. Philippine Nuclear Power Plant (Bataan Nuclear Power Plant) – 1976-1984
- Itinayo upang maging unang nuclear power plant sa bansa upang matugunan ang problema sa kuryente.
- Matapos ang People Power Revolution noong 1986, hindi ito nagamit dahil sa isyu ng korapsyon at kaligtasan.
8. Masagana 99 – 1973
- Isang programang pang-agrikultura na naglalayong palakihin ang ani ng palay sa bansa.
- Ginamit ang makabagong teknolohiya at hybrid rice upang mapaunlad ang produksyon.
- Sa una, naging matagumpay ito at naging self-sufficient ang Pilipinas sa bigas, ngunit hindi nagtagal dahil sa utang ng mga magsasaka.
9. Green Revolution – 1970s
- Isang programa upang itaguyod ang modernisasyon sa agrikultura gamit ang high-yield crops.
- Layunin nitong mapabuti ang suplay ng pagkain sa Pilipinas.
10. Kadiwa Stores – 1973
- Itinatag upang magbigay ng murang pagkain sa mamamayan sa pamamagitan ng direktang pagbili sa mga magsasaka.
- Layunin nitong mabawasan ang epekto ng inflation sa pangunahing bilihin.
11. BLISS Housing Project – 1979
- Programa upang magbigay ng murang pabahay sa mahihirap na Pilipino.
- Ang Bagong Lipunan Sites and Services (BLISS) ay itinayo sa iba’t ibang bahagi ng bansa.
12. Light Rail Transit (LRT) – 1980s
- Itinayo upang masolusyunan ang trapiko sa Maynila at mapabilis ang transportasyon.
- Ang unang linya ng LRT-1 ay binuksan noong 1984, na naging unang light rail system sa Timog-Silangang Asya.
13. Bagong Lipunan Program – 1972-1981
- Programa upang palakasin ang disiplina ng mga Pilipino at itaguyod ang kaunlaran ng bansa.
- Kabilang dito ang mga kampanya para sa paglilinis, edukasyon, at moral recovery.
14. Edukasyon at Youth Development Programs
- Itinatag ang National Manpower and Youth Council (NGYC) upang sanayin ang mga kabataan sa iba’t ibang kasanayan.
- Pinalakas ang Batas Pambansa Blg. 232 o “Education Act of 1982” upang mapabuti ang sistema ng edukasyon sa Pilipinas.
Iba pang mga babasahin
Mga programa na Naipatupad ni Manuel Roxas
Bakit si Manuel L Quezon ang Ama ng Wikang Pambansa?
Talambuhay ni Manuel L. Quezon (Buod ng Presidente)
Talambuhay ni Ferdinand “Bongbong” Romualdez Marcos Jr. (Buod)
Talambuhay ni Ferdinand Marcos (Buod)